Zabytki

Trzebiatów jest miastem o pasjonującej historii związanej z dziejami Pomorza Zachodniego i Polski. O dziejach przeszłych tego miasta i okolic świadczą znakomicie zachowane i pieczołowicie odrestaurowane liczne zabytki. Miasto, z zachowaną do dziś unikalną zabudową i szachownicowym układem ulic na Starym Mieście, zostało na zlecenie Ministerstwa Kultury obięte w 1996 r. specjalnym programem rządowym pn. "Ratowanie miast historycznych" (jako jedno z 7 miast w Polsce), który ma na celu zachowanie tych bezcennych dóbr kultury. Trzebiatow stanowi przykład organizmu miejskiego o bardzo czytelnym układzie przestrzennym oraz jest świadectwem ciągłości tradycji. Przetrwały w nim historyczne dominanty zespołu miejskiego, czyli kościół pw. MNMP, ratusz i pałac (dawny klasztor norbertanek). Miasto wyróżnia się sposród innych miast Pomorza Zachodniego, lokalizacją kościoła farnego poza strefą rynkową. Z zabudowy mieszczańskiej dotrwały do naszych czasów liczne kamienice o róznych cechach stylowych, od reliktów gotyckich po obiekty z początku XX wieku. Średniowieczna zabudowa Trzebiatowa odzwierciedlała zamożność i znaczenie miasta w okresie jego przynależności do Związku Hanzeatyckiego.  

W obrębie murów obronnych leży Stare Miasto. Położone 10 m. n.p.m. góruje nad okolicą. Początki grodu sięgają IX wieku. 6 maja 1277 roku miasto uzyskało prawa miejskie i zaczęło się rozbudowywać. Wtedy też powstał charakterystyczny układ ulic zwany "szachownicowym". Tworzą go: 3 ulice wzdłużne (ze wschodu na zachód) i 5 poprzecznych (z północy na południe). W czasie przebudowy na przełomie XVII i XVIII wieku (po wielkim pożarze) zachowano ten układ i zabudowę kamienic miejskich, które znajdują się w rynku. Ciekawostką jest fakt, że każda z kamienic ma inne wykończenie frontowe. Przetrwało wiele obiektów zabytkowych (42 są wpisane do rejestru zabytków) o czytelnych cechach stylowych - od gotyku do różnych odmian historyzmu XIX i XX wieku. Kamienice tworzą zwarte pierzeje o bogatym wystroju fasad (liczne gzymsy, lizeny, blendy itp.). Stare Miasto w Trzebiatowie zachowało niemal nienaruszony średniowieczny układ urbanistyczny, z prostokątnym rynkiem (96 x 105 m) i siatką ulic. W  znacznym stopniu czytelny jest dawny podział katastralny, oparty na module pręta lubeckiego, tj. 4,5 m, gdzie szerokość frontu budynku wynosi 9 m (czyli dwa pręty). Trzebiatów jest jednym z nielicznych miast na Pomorzu Zachodnim, które w obrębie murów obronnych zachowało ponad 50% historycznej zabudowy.

W centrum rynku, otoczony z czterech stron kamienicami znajduje się Ratusz Miejski. Obecny Ratusz został wybudowany z cegły w 1701r., na miejscu XV-wiecznej budowli, która spłonęła w 1696 r. Ze starej zabudowy zachowały się trzy gotyckie arkady po stronie zachodniej. Ciekawostką jest niewielki dziedziniec wewnętrzny Ratusza, widoczny dopiero po wejściu do budynku (odkryto tam ślady XVII-wiecznej szubienicy ). Od strony wschodniej wznosi się niewielka wieżyczka z czterotarczowym zegarem wybijającym kwadranse i godziny. Ratusz jest dzisiaj, tak jak i kiedyś, siedzibą władz gminy i miasta Trzebiatów.

Nad Trzebiatowem góruje niepodzielnie od wielu wieków wieża kościoła pod wezwaniem Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny. Został on wybudowany w latach 1305-1370. Kościół ma 62 m długości i 28 szerokości. Wejście do niego tworzy kruchta 90. metrowej wieży, która mogła spełniać w średniowieczu rolę latarni morskiej. Mimo znacznego, bo 10-kilometrowego oddalenia Trzebiatowa od morza, do dziś jest ważnym punktem orientacyjnym. Na wysokości 2/3 wieży znajduje się taras widokowy, z którego rozciąga się wspaniały widok na okolicę. Na wieży znajdują się unikalne dzwony: bezimienny z 1399r., "Maria" z 1515r. (wielkością porównywalny z dzwonem "Zygmunta" w Krakowie) o wadze 3700 kg oraz dzwon z 1905 r. W wyposażeniu kościoła dominuje neogotyk. Do najcenniejszych dzieł sztuki należą: płyty nagrobne (w tym Arnolda Crampl z 1382r. ), organy z 1848 r. oraz witraże zbudowane na polecenie króla Wilhelma I w 1867r.

Baszta Prochowa, zwana Kaszaną, powstała w trakcie budowy murów obronnych i służyła do przechowywania prochu. Zbudowana na planie koła o średnicy 4m, przykryta jest namiotowym dachem z dachówki. Związana jest z nią legenda, która wyjaśnia nazwę "Kaszana": Otóż w średniowieczu Trzebiatów, jako miasto kupieckie, miał liczne zatargi z pobliskimi miastami, w tym z Gryficami. W trakcie jednego z ataków żołnierz pełniący służbę na murach miasta strącił przez przypadek misę z gorącą kaszą na głowę jednego z atakujących, którego wrzask zaalarmował miasto i pozwolił na odparcie ataku. Z innych fortyfikacji zachowała się w Trzebiatowie duża część z 2,5km murów obronnych oraz pozostałości fosy od wschodniej strony miasta. Nie zachowała się natomiast ani jedna z 4 bram miejskich.

Pałac w Trzebiatowie w obecnej formie został wybudowany w 1682 r. Wcześniej istniał w tym miejscu gród, zamek i klasztor ufundowany dla Norbertanek w 1224 r. przez Anastazję, córkę Mieszka III Starego. Po 1750 r. Pałac był siedzibą książąt Wirtemberg. W latach 1785-1790 mieszkała tu Maria z Czartoryskich Wirtemberg, autorka pierwszej polskiej powieści romantycznej o tytule: "Malwina, czyli domyślność serca". W latach 1797-1811 mieszkał tu gen. Gebhard von Blicher - zwycięzca spod Waterloo. W następnych latach Pałac podupadł, po II wojnie były tu koszary WOP. Po remoncie w 1989 r. Pałac oddano na siedzibę Trzebiatowskiego Ośrodka Kultury i Bibliotekę Miejską.

W Trzebiatowie znajduje się jeszcze wiele innych cennych zabytków, z których do najcenniejszych należą:

• Kaplica św. Gertrudy (widoczna na zdjęciu obok) z 1400r., dawniej szpital i kaplica cmentarna, dziś świątynia wiernych obrządku greckokatolickiego;
• Kaplica św. Ducha z XIV wieku (tu odbył się sejmik 1534 r. wprowadzający na Pomorzu protestantyzm) obecnie świątynia wiernych obrządku prawosławnego;
• Kosciół św. Jana - świątynia wiernych kościoła ewangelicko-augsburskiego;
  
• Kaplica św. Jerzego - z 1307 r. - obecnie budynek mieszkalny;
• Sgraffito - wykonany techniką tynkarską na ścianie kamienicy Rynek 26 obraz słonia z 1639 r.;
• Krzyż pokutny - rzadki na Pomorzu przykład wyrażenia aktu skruchy za pomocą pomnika,
  
• a także...

Most nad Regą.
Jest jednym z najciekawszych obiektów zabytkowych w Trzebiatowie. Linię kolejową do miasta doprowadzono już w 1882 r. Most, zbudowany w 1905 r. połączył centrum miasta z dworcem kolejowym. Podstawowym materiałem konstrukcyjnym mostu jest żelbet, którego zastosowanie jest zamaskowane bogatymi elementami rzeźbiarskimi, symbolizującymi związek z wodą. Długość mostu wynosi 53,9m, a szerokość jezdni 6,1m.

W powyższym tekscie wykorzystano fragmenty materiału pt. "Trzebiatów" opracowanego przez Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków Oddział w Szczecinie (www.skz.szczecin.pl).